بررسی و شناسایی قنات های دشت قزوین (بخش زهرای بالا و دشتابی شهرستان بوئین زهرا)

در پژوهش های باستان شناسی دشت قزوین توجه چندانی به شبکه های آبرسانی و چگونگی تأمین آب برای حیات و رونق استقرارگاه های باستانی و کشاورزی منطقه نشده بود. شواهد موجود حاکی از غنای میراث قنات و کاریز در جنوب دشت قزوین می داد. در یک بررسی و تحلیل اولیه ای که نگارنده در پراکندگی محوطه های پیش از اسلام شهرستان بوئین زهرا در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) داشت متوجه شد بیش از 60 درصد قنات های معاصر بوئین زهرا در محدوده محوطه های باستانی قرار گرفته است. این تحلیل سطحی نشان از قدمت بالای مدیریت منابع آبی در منطقه داشت که مستلزم بررسی دقیق و موشکافانه ای بود.
در فاز نخست پروژه پژوهشی "بررسی و شناسایی قنات های شهرستان بوئین زهرا" به بررسی و شناسایی قنات های بخش های مرکزی و رامند و دهستان های رامند جنوبی، ابراهیم آباد، سگزآباد و رحیم آباد و در فاز دوم به بررسی و شناسایی قنات های مناطق دیگری از قبیل بخش های مرکزی و شال و دشتابی و دهستان های زهرای بالا، زهرای پایین، زین آباد، قلعه هاشم، دشتابی شرقی و غربی از شهرستان بوئین زهرا پرداخته شد.
شایان ذکر است در آماربرداری نهادهای اداری شهرستان بوئین زهرا در سال 1388 تنها 30 رشته قنات شناسایی شده بود. "پروژه پژوهشی بررسی و شناسایی قنات‌های شهرستان بوئین‌زهرا" در قالب دو فاز در سال‌های 1397 و 1399به انجام رسید و درمجموع 124 رشته قنات و 16 آسیاب و 7 کوره تولید نای سفالی مورد شناسایی و مستند نگاری قرار گرفت. 74 درصد قنات‌ها در بخش مرکزی، 14 درصد در بخش دشتابی و 12 درصد در بخش شال واقع‌شده است.